Profesor zwyczajny nauk przyrodniczych, psychofarmakolog, neurobiolog, biochemik, kierownik Zakładu Biochemii w Instytucie Farmakologii PAN w Krakowie. Tytułem doktora h.c. ŚAM uhonorowany 5 III 2004. Wnioskodawcą nadania tytułu i promotorem związanego z tym postępowania był prof. zw. dr hab. Zbigniew S. Herman. Jerzy Vetulani urodził się 21 stycznia 1936 roku w Krakowie. Jest synem Adama, profesora UJ, historyka prawa polskiego i prawa kościelnego. Nazwisko rodu wymienione zostało po raz pierwszy przez Pliniusza Starszego; do Polski Vetulani przybyli w XVIII w. Jerzy Vetulani w 1952 roku ukończył Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie, uzyskując świadectwo dojrzałości z wyróżnieniem. Następnie rozpoczął studia biologiczne (specjalność – fizjologia zwierząt) na Uniwersytecie Jagiellońskim, po ich ukończeniu studiował chemię (specjalność – chemia teoretyczna), również na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jako student IV roku biologii postanowił rozpocząć w macierzystej uczelni pracę naukową, jednak z przyczyn politycznych okazało się to niemożliwe. Został natomiast (w marcu 1956) wolontariuszem, a po uzyskaniu dyplomu (1957) asystentem w Instytucie Farmakologii PAN (wcześniej – Zakład Farmakologii PAN), którym kierował prof. Janusz Supniewski. Pierwszym opiekunem naukowym Jerzego Vetulaniego był prof. Tadeusz Chruściel. W 1967 roku na podstawie przygotowanej pod kierunkiem prof. Józefa Hano i przedstawionej w Instytucie Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu dysertacji Działanie pochodnych izoksazolu i pirazolu na metabolizm ustroju zwierzęcego uzyskał stopień naukowy doktora nauk przyrodniczych. W 1967 roku wyjechał na pierwsze zagraniczne stypendium na Uniwersytet w Cambridge jako stypendysta Rikera. W latach 1973–1975 pracował jako research associate professor w Vanderbilt University. Dorobek naukowy oraz rozprawa Neuroleptyki, inhibitory monoaminooksydazy i inhibitory beta-hydroksylazy dopaminowej: ich działania i współdziałania były podstawą przyznania w 1976 roku Jerzemu Vetulaniemu stopnia naukowego doktora habilitowanego nauk przyrodniczych. W tym samym roku został kierownikiem Zakładu Biochemii w Instytucie Farmakologii PAN. Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego otrzymał w 1983 roku, tytuł naukowy profesora zwyczajnego – w 1989 roku. Prowadzone przez kilkadziesiąt lat badania w zakresie psychofarmakologii uwieńczone zostały uzyskaniem przez profesora Vetulaniego znaczącej pozycji wśród najwybitniejszych w świecie uczonych w tej dziedzinie. Spośród wielu bardzo ważnych i oryginalnych osiągnięć Profesora należy wymienić: – odkrycie zjawiska tzw. beta-downregulacji (regulacji w dół receptorów beta-adrenergicznych) przez przewlekłe podania leków przeciwdepresyjnych i sformułowanie hipotezy beta-downregulacji jako mechanizmu działania leków przeciwdepresyjnych (1975); – odkrycie, że klonidyna hamuje zespół odstawienia po morfinie i sugestia, że efekt ten może być wykorzystany klinicznie (1978); – odkrycie zwiększonej regulacji receptora alfa1-adrenergicznego receptora serotoninowego 5HT2 (1981–1983) oraz roli kinazy białkowej C (PCK) w dialogu receptorowym pomiędzy adrenoceptorami alfa i beta (z I. Nalepą, 1991); – odkrycie hamowania objawów abstynencji i wytwarzania zależności morfinowej oraz nasilania analgetycznego działania morfiny przez związki blokujące kanały wapniowe typu L (1994); – odkrycie hamowania zespołu odstawienia po neuroleptykach i sformułowanie hipotezy o roli wapnia w procesach adaptacyjnych (1995); – wykazanie podobieństwa efektów biochemicznych i behawioralnych terapii elektrowstrząsowej i przezczaszkowej stymulacji magnetycznej (1997); – wykazanie korelacji między poziomem salsolinolu w płynie mózgowo-rdzeniowym a deficytami motorycznymi i kognitywnymi w chorobie Parkinsona (1997); – sformułowanie hipotezy o fizjologicznej roli endogennych neurotoksyn z grupy tetrahydroizochinolin jako modulatorów aktywności dopaminowej (2001); – wykrycie zwiększenia ekspresji mRNA kodującego receptora alfa1A-adrenergicznego przez przewlekłe podawanie leków przeciwdepresyjnych (2002). Profesor jest promotorem dziewięciu prac doktorskich, opiekunem dwóch habilitacji. Autor 222 oryginalnych prac badawczych opublikowanych w specjalistycznych czasopismach krajowych i zagranicznych. Prace te były cytowane 4087 razy, sześć zostało uznanych przez International Science Index za publikacje słynne (famous or classical paper), co ulokowało profesora Vetulaniego w pierwszej dziesiątce najczęściej cytowanych polskich uczonych w dziedzinie biomedycyny. Od ponad trzydziestu lat prof. Vetulani współpracuje ściśle z farmakologami ze Śląskiej Akademii Medycznej. Częste dyskusje oraz wymiana krytycznych poglądów przyczyniły się do wielu dokonań śląskich farmakologów. Jest laureatem licznych wyróżnień, w tym m.in. Międzynarodowej Nagrody Anna Monika za prace nad depresją, nagrody Prezesa Rady Ministrów za całokształt dorobku naukowego, Nagrody Naukowej Miasta Krakowa, Nagrody im. Jerzego Konorskiego, nagród Sekretarza Naukowego PAN i Wydziału Nauk Medycznych PAN. Prof. Vetulani jest członkiem licznych towarzystw naukowych: od 1996 roku – członkiem czynnym PAU (członek korespondent od 1991 roku), członkiem korespondentem Warszawskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika (wiceprezes), Polskiego Towarzystwa Badań Układu Nerwowego (prezes 1999–2001), Polskiego Towarzystwa Farmakologicznego, Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk. Honorowy członek Indyjskiej Akademii Nauk Neurobiologicznych (Indian Academy of Neurosciences), Collegium Internationale Neuropsychopharmacologicum (CINP) i European College of Neuro-psychopharmacology (ECNP). Jest członkiem Rady Naukowej Instytutu Biologii Doświadczalnej PAN im. M. Nenckiego, Rady Naukowej Instytutu – Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN, Instytutu Psychiatrii i Neurologii; Komitetu Nauk Fizjologicznych i Komitetu Nauk Neurologicznych PAN, a także Rady Sieci Biologii Komórkowej i Molekularnej UNESCO/PAN. W latach 1997–1999 był członkiem Centralnej Komisji do Spraw Tytułu i Stopni Naukowych. Działalność dydaktyczna Profesora to m.in. wykłady monograficzne z psychofarmakologii na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego (do 2000), wykłady kursowe Neuroscience dla studentów obcokrajowców Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego (od 1996), wykłady na temat sygnału w układzie nerwowym. Jest współorganizatorem Szkoły Psychofarmakologii Przedklinicznej (dla krakowskiego środowiska psychiatrycznego), sympozjów w Wyższej Szkole Pedagogicznej, „Szkół Zimowych” Instytutu Farmakologii PAN w Mogilanach. Ponad 20 lat (1981–2002) był redaktorem naczelnym najstarszego polskiego czasopisma popularno-naukowego „Wszechświat” . Obdarzony niezwykłym talentem popularyzatora nauki, często występuje w programach radiowych i telewizyjnych, udziela wywiadów w prasie, jego książka Jak usprawnić pamięć stała się wielkim sukcesem wydawniczym. Współpracuje z Akademicką Telewizją Naukową (ATVN), współorganizuje Kawiarnię Naukową PAU, jego wykłady publiczne, np. w ramach Tygodnia Mózgu cieszą się wielkim powodzeniem. Działalność naukowa i popularyzowanie nauki nie są jedynymi domenami działalności prof. Vetulaniego, który od czasów studenckich wykazywał również zamiłowania społeczne i artystyczne. Jako student związał się z grupą, którą w 1956 roku założyła Rewolucyjny Związek Młodzieży. Do aktywności społecznej wrócił w 1980 roku zostając członkiem Komisji Zakładowej „Solidarności” przy Oddziale i Placówkach PAN w Krakowie oraz Komisji Porozumiewawczej Nauki NSZZ „Solidarność”. W latach 1987–1989 należał do Zarządu „Solidarności” Regionu Małopolska oraz Prezydium Zarządu. Zajmował się głównie sprawami programowymi oraz odbudowywaniem „Solidarności” na terenie Małopolski. Po legalizacji związku wszedł w skład Krakowskiego Komitetu Obywatelskiego (1989–1990) i Krakowskiego Klubu „Solidarności” (1984–1995). W 2002 roku został członkiem założycielem społecznego „Stowarzyszenia dla Małopolski”. Znajdował też czas – zwłaszcza w młodości – na rozwijanie zainteresowań artystycznych. W latach 1955–1962 był członkiem zarządu i prelegentem w Krakowskim Dyskusyjnym Klubie Filmowym Studentów. Był konsultantem naukowym filmu Krzysztofa Zanussiego „Iluminacja” (1973). Był też jednym z pierwszych animatorów (1954–1961) „Piwnicy pod Baranami”, gdzie m.in. prowadził konferansjerkę w zastępstwie Piotra Skrzyneckiego. Obecnie jest członkiem Kapituły Lauru Krakowa oraz członkiem Zarządu Towarzystwa Sztuk Pięknych. Prof. Vetulani w ciągu blisko 50 lat pracy naukowej w Instytucie Farmakologii PAN w Krakowie dokonał istotnych odkryć naukowych i zdobył niewątpliwą pozycję międzynarodową, z powodzeniem kieruje zespołami ludzkimi, kształcąc liczne grono uczniów. Jest osobowością wszechstronną, zawsze chętną do dzielenia się swą bogatą wiedzą i doświadczeniem i do udzielenia pomocy wszystkim, którzy się o to do niego zwracają.
Zbigniew Stanisław HERMAN
___
źródło: blog vetulani.wordpress.com
źródło: blog vetulani.wordpress.com