Pierwszy dzień: od zaślubin do weseliska

 

A wszystko zaczęło się od… uroczystości zaślubin w kościele z Łososiny Dolnej w Sądeckim Parku Etnograficznym. To wydarzenie było nawiązaniem do historii sprzed 83 lat. 27 kwietnia 1933 r. młodzież z Nowego Sącza i okolicznych wsi zorganizowała widowisko sceniczne, w którym zaprezentowała wesele góralsko-lachowskie. Panem młodym był Góral z Łącka, a panną młodą - dziewczyna reprezentująca Lachów Podegrodzkich. To widowisko, wystawione na scenie sądeckiego Sokoła, opisane zostało w Głosie Podhala, gazecie wydawanej przed II wojną światową w Nowym Sączu. Autorem tekstu był sądeczanin, prof. Eugeniusz Pawłowski, znany dialektolog. Zainspirowani tym opisem, postanowiliśmy powtórzyć wesele góralsko-lachowskie, z tą różnicą, że panną młodą była Góralka z Łącka, a panem młodym - Lach z Podegrodzia.
 

I było jako się patrzy! Orszak ślubny w urokliwych zakątkach skansenu powędrował w kierunku kościoła. Ze śpiewem drużby Rafała Kasieczki, przy dźwiękach kapeli… Przemarsz przerwała na chwilę tradycyjna „brama”, przy której trzeba się było wykupić odpowiednim „załącznikiem”. Mszę odprawili czterej kapłani: ks. Stanisław Kowalik ks. Ryszard Kudroń, ks. Jacek Pietruszka i ks. Jacek Siepsiak. Ślubu wprawdzie wybranej parze nie udzielili, ale reszta nabożeństwa przebiegała po Bożemu, tak jak nakazuje tradycja. A po wyjściu z świątyni na młodych posypał się garściami… owies.

 

W roku 2015 początek I Kongresu obwieściła na dziedzińcu MCK SOKÓŁ Karpacka Pieśń Trombity, czyli koncert kilkunastu mistrzów gry na tym tradycyjnym instrumencie. Tym razem „Na kozią nutę” zagrali dudziarze, m.in.: Józef Broda (Beskid Śląski), Bartłomiej Koszarek, Piotr Majerczyk i Krzysztof Trebunia-Tutka (Podhalanie), Romuald Jędraszak i Jan Sylwester Prządka z Wielkopolski, Przemysław Ficek i Marcin Blachura (Beskid Żywiecki), Lindsay Davidson (Szkot mieszkający od lat w Polsce) i kilku uczniów. Wszystko to zabrzmiało i wyglądało też niezwykle efektownie.

Oficjalnego otwarcia konferencji dokonali: gospodarz MCK SOKÓŁ Antoni Malczak i marszałek województwa Jacek Krupa, który – zgodnie z obyczajem – został udekorowany podegrodzkim cioskiem. Obu panom asystował członek Zarządu Województwa Małopolskiego Leszek Zegzda. Uroczystość prowadziła Małgorzata Broda.

- Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu jest jedyną regionalną instytucją kultury, która w skali województwa zajmuje się społecznym ruchem artystycznym, w tym ochroną niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Jednocześnie MCK SOKÓŁ jest jedyną instytucją kultury w subregionie sądeckim, czyli dla ok. 500 tys. stałych mieszkańców oraz licznie przebywających w tym subregionie turystycznym i sanatoryjnym turystów i kuracjuszy, która w sposób systematyczny, przez cały rok, prowadzi działalność upowszechnieniową w dziedzinie sztuki profesjonalnej: muzyki, teatru, sztuk wizualnych – powiedział Antoni Malczak. - Na wniosek Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ władze województwa małopolskiego podjęły decyzję o utworzeniu specjalistycznej placówki pn. Ośrodek Dziedzictwa Kultury Niematerialnej jako oddziału MCK SOKÓŁ. Ośrodek zlokalizowany będzie w zabytkowym zespole dworsko-parkowym, w miejscowości Dąbrowa, gmina Chełmiec, na granicy Nowego Sącza od strony północnej, w odległości ok. 5 km od centrum miasta. Za dwa lata tam się spotkamy.

Jacek Krupa, nim wypowiedział formułkę: - II Kongres Kultury Regionów ogłaszam za otwarty, potwierdził ten fakt, że ośrodek powstanie.
 

Później w sali im. Lucjana Lipińskiego wykład inauguracyjny pt. „Neurobiologia regionalizmu - wyśnienie i tworzenie małych ojczyzn” wygłosił prof. dr hab. Jerzy Vetulani. Znany neurobiolog mówił o rozmaitych uwarunkowaniach związanych z funkcjonowaniem ludzkiego mózgu, tłumaczył, które jego części odpowiadają za różne postawy człowieka, jego poglądy. Szczególne ciekawe było rozróżnienie między patriotyzmem a nacjonalizmem. Patriota i nacjonalista tak samo kochają swoją ojczyznę, ten pierwszy jednakże z szacunkiem odnosi się do innych narodów, ten drugi – nimi gardzi.

Następnie „Pieśń tożsamości” wyśpiewali, wygrali i wytańczyli dr Stanisława Trebunia-Staszel i Krzysztof Trebunia-Tutka i jego młoda kapela. A wsparli się w tym na autorytecie ks. prof. Józefa Tischnera, szczególnie jego „Filozofii po góralsku”, jego wspaniałych rozważaniach o „ślebodzie”, czyli wolności.

– Co innego znaczy mieć wolność i być wolnym – podkreśliła dr Stanisława Trebunia-Staszel. – Ten, kto ma wolność, może ją stracić. Temu, kto jest wolny, nikt tego nie zabierze!

Dziedzictwo - Siewcy, Orędownicy, Kreatorzy – taki tytuł nosiła miła uroczystość uhonorowania ludzi, dla których praca na rzecz zachowania i rozwoju kultury w Małopolsce stanowi ważną część ich życia. Wśród odznaczonych byli przedstawiciele różnych regionów etnograficznych Polski południowej, w tym także pracownicy MCK SOKÓŁ. Minister kultury i dziedzictwa narodowego uhonorował Małgorzatę Kalarus, zastępcę dyrektora MCK SOKÓŁ, Medalem Zasłużony Kulturze GLORIA ARTIS. Zarząd Województwa Małopolskiego wyróżnił kilkanaście osób Odznaką Honorową KRZYŻ MAŁOPOLSKI oraz Medalem POLONIA MINOR.
 

Dwa wydawnictwa zostały przygotowane przez MCK SOKÓŁ specjalnie z myślą o II Kongresie: miniaturowe wznowienie „Wskazań dla synów Podhala” Władysława Orkana (ze wstępem i omówieniem prof. dr hab. Bolesława Farona) i „NaStroje Małopolskie” (album ze zdjęciami Piotra Droździka i tekstem Marii Brylak-Załuskiej prezentuje stroje regionalne poszczególnych grup etnograficznych naszego województwa). Sporym zainteresowaniem cieszy się wystawa fotograficzna pt. "Czerpiąc u źródła", której kuratorem jest Marek Harbaczewski. Zdjęcia pochodzą ze zbiorów: Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu, Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, Gminnego Ośrodka Kultury w Mogilanach i Bukowiańskiego Centrum Kultury DOM LUDOWY.

 

Finał pierwszego dnia – w Karczmie nad Potokiem przy hotelu Perła Południa w Rytrze – to, oczywiście, wesele zatytułowane „Lachy i Górale”, ze śpiewem, muzyką na „naską” nutę, potańcówką, z krakowiakami, sztajerkami, ocepinami i innymi nie tylko artystycznymi zdarzeniami.

W środę – drugi dzień obrad. Przed południem – panele tematyczne, po południu – warsztaty, a wieczorem – widowisko pt. „PODAREK - żywobycie Marii i Jana”.
 

PG
 

Fot. Piotr Droździk